Ragiunata
Storia : grechi, rumani poi cristiani

I GRECHI

Ver di u 565 nanzi à Ghjesù Cristu, una culunia greca scala in Corsica. Custruiscini una cità à a foci di u Tavignanu : Alalia. Sò marinari è cummircianti. U stagnu di Diana hè un portu naturali pà i so batteddi è u so cummerciu. A risistenza di i Corsi minteni i Grechi in lu rughjonu. Ponini granu, vigna è alivi è sfruttani i mineri di u farru, di u ramu, di l'arghjentu è di u piombu. Si stabiliscini i scambii cù i Corsi chì amparani ancu eddi da a civilizazioni greca. U sviluppu d’Alalia, nantu à i stradi marittimi pesa in la pulitica di i cità di u Maritarraniu. In lu 280 n. G. C. i Cartaghjinesi, stabiliti in Sardegna, scacciani i Grechi da Corsica.

 

I RUMANI...

In u 259 nanzu à Ghjesù Cristu i ligioni rumani pidda­ni Alalia à i Cartaghjinesi. A cità hè spiantata. I Rumani s’arrughjuneghjani in i piaghji. Cercani di cunquistà a Corsica sana ma i Corsi risistini monda. Ci sò i millai di morti è i pri­ghjuneri sò trattati da schiavi. Ci voli un seculu pà suttumetta­li, in lu 162.

In lu fratempu, i Rumani ani stallatu i famiddi di i so culoni nantu à i tarri agriculi di a piaghja. Alalia, ricustruita, si chjama avà Aleria. Hè una cità rumana, cù tempii, arcu di trionfu, forum, bagni è acquidottu. Centru di cum­merciu è di pruduzzioni, hè sempri un portu militaru (arsanali) è cummirciali impurtanti. In lu 100 n.Ghj .C, una altra cità maiò Mariana, nasci à a foci di GoIu.

 

A CRISTIANIZAZIONI

À partasi da u 200, u Cristianisimu pidda pedi in Corsica. I Corsi sò pagani. Ci vurrà u tempu pà evangilizà i rughjoni munta­gnoli. Tandu i cristiani sò sempri parsicutati da u Imperu rumanu è a Corsica hà ancu edda i so martiri : Santa Divota, Santa Ghjulia, Santa Ristituta...

In lu 313, a rilighjoni hè puru libara. Sò stabiliti tandu sei vis­cuvati : Aleria, Aiacciu, Accia, Savone, Mariana, Nebbiu. Hè pà a Corsica una epica di paci. I Corsi mettini à campà è à travaddà in piaghja da citatini rumani. Roma hè stata setti seculi in Corsica. Si sò rumanizati a Corsica, u so populu è ancu a lingua corsa chì teni assai da u latinu.

Extrait de « Parlemu corsu 3 », Squadra di u Finusellu, 1990, Ajaccio